Diploducus Deks / De Jossen

Verhalen

• Diplodocus Deks (2004): Tom Lanoye
• De Jossen (2004): Tom Lanoye

Inhoud

«Diplodocus Deks: Triomf der archelogie»
Ergens in de Vlaamse ardennen draait een kabellift doelloos rondjes tussen de Bruineberg en de Groeneberg. Onder de grond zijn, door een amateur-archeoloog genaamd Deks, beenderen gevonden van een voorhistorische planteneter, een diplodocus.
Niemand ligt daar wakker van tot een vreemde snuiter — zoon van moslimgastarbeiders — met een buitenissig plan op de proppen komt: de kabellift afbreken en een dinopark beginnen. Bruin vanbuiten, wit vanbinnen, zwaait hij met oliedollars en voorspelt hij, in perfect beschaafd Vlaams, een nieuw elan en grote winsten. Zolang alles maar bij het oude blijft. Want volgens hem heeft het geconserveerde, tot fossiel geworden Vlaanderen alles om een toeristische trekpleister van wereldformaat te worden.

«De Jossen: Val en revival der saamhorigheid»
De Jossen zijn trots op hun Josdom. Ze wijedn er liederen aan. Standbeelden. Triomfbogen. Niemand kan het bestaan zo eren met een rondedans als net de Jossen.
Maar 's morgens voor de badkamerspiegel staand, kunnen ze de waarheid niet langer ontkennen. Ze haten de Jos in zichzelf en de Jos in de ander. Oh, niet langer een Jos te moeten zijn! Dan kammen ze snel hun haar en vinden, al kammend, hun tevredenheid weer.
Tot op een mooie dag een van de Jossen wil ontsnappen. Hij heeft zelfs gevonden hóe. Dan gaan niet de Jossen maar de poppen aan het dansen. En al snel zijn de Jossen nooit meer wat ze tevoren waren — Jossen.

Bespreking

Twee pareltjes voor de planken

Twee originele en experimentele toneelstukken van Tom Lanoye, iemand die al met Ten Oorlog en Mama Medea heeft bewezen een sterke bewerking van meesterwerken te kunnen neerzetten.

Diplodocus Deks is op zich een redelijk eenvoudig verhaal van een dorp dat geconfronteerd wordt met de niets ontziende vooruitgang in de vorm van het plan voor de bouw van een prehistorisch pretpark. De kracht van dit verhaal komt echt naar boven doordat de schrijver het verhaal van achter naar voor verteld. Je weet al waar het dorp naar toe evolueert, maar stelselmatig kom je te weten hoe het zover is kunnen komen. Krachtige karaktertekeningen, prachtige dialogen en tragikomisch drama. De meester aan het werk.

De Jossen is daarentegen een meer abstract stuk. Elke acteur speelt immers een man met de naam Jos. In het begin zijn ze nog allen gelijk, tot er, bijna per accident, iemand zich realiseert dat hij toch net iets anders is dan de rest. De dubbele bodems zijn amper te tellen en de situaties geven de lezer een bevreemdend gevoel van herkenning. Wat Tom Lanoye met dit werk heeft gecreëerd is niet zozeer een toneelstuk, maar eerder een concept waar de regisseur heel veel eigenheid in kan leggen. Je maakt zonder moeite tien compleet verschillende uitvoeringen van De Jossen en dat is misschien nog wel de beste kwaliteit van dit werk.

Kortom, al is deze bundel niet erg bekend, het verdient veel meer zichtbaarheid. Een aanrader voor elke fan van toneel of van Tom Lanoye.